Klimaatadaptieve Havenlofts in de Nassauhaven vieren hoogtij
Een stevig staaltje samenwerking en vooruitgang in veelbelovend Feijenoord
Met de komst van 18 Havenlofts in de Rotterdamse Nassauhaven verandert een ongebruikt havenbekken in de eerste ‘drijvende straat’ met waterwoningen. Hier arriveerden in april de eerste zes waterwoningen (Havenlofts) van Rotterdam. Bob van Hasselt (gemeente Rotterdam) en Pieter Figdor (Public Domain Architects / Team Havenloft) vertellen over het proces, de uitdagingen en het resultaat.
Bob van Hasselt, gemeente Rotterdam
Pieter Figdor, Public Domain Architects
Stedelijke recycling van stadshavens
Het was jammer dat er niet meer mensen bij de tewaterlating van de eerste zes Havenlofts konden zijn, vindt architect Pieter Figdor, maar vanwege de cornonamaatregelen niet meer dan logisch. “De kopers waren er. En gelukkig hebben we nog twee keer zo’n evenement in het vooruitzicht. Rond de zomervakantie komen de volgende zes en eind oktober de laatste zes.” Daarmee is in het najaar de eerste drijvende straat van Rotterdam compleet! Stedelijke bouwruimte is beperkt, maar op het water is nog plek: dat is in een notendop de eenvoudige en pragmatische gedachte achter dit innovatieve project. Bob van Hasselt is vanuit de gemeente betrokken en vertelt over de motivaties erachter. “We hebben best wat water in Rotterdam, maar veel daarvan wordt niet gebruikt. Met de vraag ‘Kunnen we een nieuwe, stedelijke invulling geven aan het water?’ onderzochten we alternatief gebruik.” Het resulteerde in een stevig staaltje stedelijke recycling van een ongebruikte stadshaven.
Typisch geval van Rotterdamse innovatie
Hoewel het drijvende aspect van de Havenlofts niet uniek is, vindt Bob de aanpak dat zeker wel. Zo lukte het om voor deze woningen zogeheten waterkavels uit te geven, waardoor kopers een hypotheek op de woning konden krijgen, iets dat bij woonboten nauwelijks lukt. “De bewoners kochten een kavel op het water, dat maakt het in de wereld van gebiedsontwikkeling ook innovatief. Tot innovatieve oplossingen komen is altijd een streven bij wat we doen en daar is dit een mooi voorbeeld van, net als de Floating Farm in Nieuw-Mathenesse. Vanuit die visie zijn de Havenlofts niet slechts woningen, maar ook belangrijke studieobjecten: we kunnen hiervan leren.” Bob is sinds 2019 betrokken bij het project en daarnaast gebiedsmanager van Kop van Feijenoord.
De bewoners kochten een kavel op het water, dat maakt het in de wereld van gebiedsontwikkeling ook innovatief
Architect Pieter Figdor is betrokken vanaf 2013, toen een prijsvraag het startschot was voor dit project. Met zijn bureau heeft Pieter veel nationale en internationale ‘drijfervaring’ opgebouwd. Een bekend voorbeeld is het Drijvend Paviljoen aan de Rijnhaven. Pieter: “In de jaren na het winnen van de prijsvraag voerden we gesprekken, werden contracten afgesloten, het bestemmingsplan gemaakt en waterkavels vormgegeven.” Het was een intensief, innovatief en zeer interessante periode, vindt Pieter. In 2017 vonden de eerste ontwerp- en verkoopbijeenkomsten plaats.
Klimaatadaptief bouwen en wonen
Een historisch schip als woonplek is een oude en bekende woonvorm, maar dit is dat dus niet. In plaats van ligplaatsvergunningen, kochten de toekomstige bewoners hier waterkavels waarop de duurzame waterwoningen gefaseerd aanmeren. Op een oude scheepswerf in Bolnes werkt BIK bouw aan de drijvende lofts. Eenvoudig was dat niet: vooral het getij vormde een uitdaging. Het water in de Nassauhaven gaat tweemaal daags zo’n 1,5 tot 2 meter omhoog en omlaag omdat de Maas in open verbinding staat met de zee. De woningen liggen daarom in een bak van beton en piepschuim waarop ze drijven. Pieter: “De woningen zijn klimaatadaptief, dat was van belang. Vooral voor een Deltastad met mogelijk veranderend waterpeil in de toekomst.” De duurzaamheid schuilt verder in uitstekende isolatie, het opwekken van eigen warmte met zonnepanelen en een biomassa-installatie en de toegepaste materialen, met bijvoorbeeld zeer duurzame houten gevelbekleding. Pieter: “De woningen zijn niet aangesloten op de stadsverwarming, hebben geen gas, zijn niet aangesloten op het gemeentelijk riool en hebben een eigen waterzuiveringssysteem. Alleen voor drinkwater is een aansluiting, dat mag je niet zelf leveren.” De woningen zijn zo licht mogelijk gebouwd en worden casco te water gelaten. In de Nassauhaven worden keukens en badkamers geïnstalleerd, wanneer de bewoners daarvoor kozen. Pieter: “In grote lijn zijn er twee typen Havenlofts: een woning met twee woonlagen en een split-level-woning met extra tussenvloer.” Daarnaast konden kopers voor verschillende gevelopties kiezen, waardoor het woningbeeld in de Nassauhaven divers wordt, zonder aan eenheid te verliezen. “Geen enkele woning is geheel hetzelfde,” vertelt Pieter trots. “Sommigen hebben een balkon op de eerste verdieping, anderen zagen daar liever een extra kamer.”
Positieve flow voor Feijenoord
De diversiteit in woningen representeert de diversiteit van de toekomstige bewoners. Pieter: “Zowel jonge stellen als gezinnen en ouderen kozen voor een Havenloft. Ze komen van binnen en van buiten de stad. Ik vind het leuk te merken dat ze allemaal erg geïnteresseerd zijn en betrokken bij de buurt, nu al.” Volgens Bob zijn het mensen die houden van ‘iets anders’. “Ze zijn allemaal aan het pionieren en allemaal houden ze van het rauwe randje en de rust van deze wijk. Toch zie je vanaf de kade de rest van de stad liggen en fiets je in tien minuten naar Blaak.” De komende jaren staat heel wat te veranderen in de directe omgeving van de Nassauhaven. Bob vertelt de huidige bewoners mee te willen nemen in de positieve flow voor de wijk, die onderdeel is van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ) en waar 90% van de woningen uit sociale huurwoningen bestaat. Al in 2012 werd het Nassaupark opgeknapt. Vorig jaar werd in de Nassauhaven een natuurvriendelijke oever aangelegd. Ontwikkelaar Team Havenloft wil op termijn het gebruik van deelfietsen en elektrische deelautos’ mogelijk maken. Als alles meezit wordt dit jaar bovendien Villa van Waning geopend, waarvoor de renovatie dit jaar startte. En eind 2020 start de bouw van woontoren Piekstraat, in de gelijknamige straat. Bob: “Het zijn stuk voor stuk mooie mijlpalen die samen voor een mooi aanbod zorgen in de wijk. We geven meer ruimte aan groen en combineren nieuwe woonvormen met innovatie: één plus één is drie. Het moet een plek voor verblijf en vermaak worden.”
Villa van Waning
Veel voldoening en mooie vooruitzichten
Langzaamaan wordt Feijenoord van een vergeten stukje stad een bloeiende nieuwe stadswijk. Na alle hordes die zijn genomen, blikken de heren voldaan terug én vooruit. Bob: “Een grote horde was allereerst óf we eruit zouden komen, met de wijze van financiering. Verder was de tewaterlating van de woningen een spannend moment.” Dat vond Pieter ook, hij zat er letterlijk bovenop. “Het was super. Ik zat samen met een fotograaf op het water. Toen ze eenmaal in de haven afgemeerd werden, viel er letterlijk en figuurlijk iets op zijn plek. Het is zo fijn om te zien dat het goed past en echt een toevoeging is.” Na de vertraging die het project opliep – in totaal zo’n jaar – is het des te prettiger dat nu het begin van de succesvolle voltooiing is ingeluid. “Er zijn ingewikkelde momenten geweest . Alles was nieuw en anders, dat vergt veel uitzoekwerk en dus tijd. In het proces zijn kopers afgehaakt vanwege die vertraging, dat waren spannende momenten. Maar van zoveel innovatie en enthousiasme krijg je ook nieuwe energie. Alle betrokken partijen wilden er écht iets moois van maken en dat geeft veel voldoening.”
Wat is de volgende stap? Drijvende scholen of bedrijventerreinen?
Ondanks het vele werk en onderzoek komt er geen copy-paste project, zegt Bob stellig. “Dit is een uniek concept met een unieke doelgroep op een unieke locatie. We hebben nu bewezen dat dit kan, wat kunnen we nog meer?” In lijn met de hang naar innovatie is een volgende stap wellicht om drijvende scholen of bedrijventerreinen te bouwen. Pieter: “We ontwikkelden nu een straatje met 18 woningen. Een volgende stap is wellicht een kleine wijk, waarbij we verschillende doelgroepen bedienen.” Maar allereerst kijken de heren uit naar oktober, als alle Havenlofts in de haven liggen. Bob: “Ik kijk vooral uit naar een goede integratie van de woningen en bewoners met de omgeving.” Dat die omgeving steeds leuker wordt, staat voor hen als een paal boven water. Pieter: “Zeven jaar geleden hadden wij dat al door, hoe leuk het daar is. Met het water rondom, de bedrijvigheid die daar nog is en de markante plekken in de buurt. Het wordt nu tijd dat anderen dat ook inzien.”
Hoe financier je een Havenloft?
Van woonboten is bekend dat je er vaak geen hypotheek voor kunt krijgen, maar voor de Havenlofts ligt dat inmiddels anders. Samen met Rabobank zocht gemeente Rotterdam naar mogelijkheden en die werden gevonden in zogenaamde waterkavels, waarbij de grond onder het water wordt gekocht. Rianne Kragt van Rabobank was erbij betrokken. “Het betreft hier geen vastgoed, maar ook geen woonboten, dus dat vroeg om maatwerk. Mijn collega heeft zich hier zo’n drie jaar geleden al in vastgebeten en gezorgd voor een financieringsconstructie. Dat was een uitdaging, want doordat de woningen op het water liggen, werden ze in eerste instantie geclassificeerd als woonark. Dan gelden er bij ons strengere voorwaarden voor de financiering ervan. De volledige aankoopsom financieren is dan bijvoorbeeld niet mogelijk. Dat de Havenlofts nu toch als woonhuis zijn gefinancierd is een unieke situatie. Op basis van de specifieke locatie, het ontwerp en de duurzaamheid van de woningen, heeft Rabobank Nederland hier toestemming voor gegeven. Wij staan achter verduurzaming van woningen en de Havenlofts zijn erg duurzaam. Zodanig zelfs, dat wij de Groenhypotheek konden verstrekken en dat is best bijzonder, want die verstrekken we niet vaak! Ik ben blij dat wij de kopers deze mogelijkheid mochten bieden.” Rianne woont zelf op het Noordereiland en is erg benieuwd naar de waterwijk in wording. “Op de dag van de tewaterlating ben ik tijdens mijn hardlooprondje ‘s avonds even gaan kijken in de Nassauhaven, het ziet er nu al fantastisch uit.”
