Het Essenburgpark: resultaat van samenwerking, plek voor ontspanning
Rotterdam investeert in stadsvergroening
De eerste dag van de herfst: een goede dag voor mijn eerste bezoek aan het Essenburgpark. Aan de linkerkant van de Essenburgsingel, gezien vanaf de Heemraadssingel, ligt deze nieuwe groene stadslong die het resultaat is van een sterk staaltje samenwerking. Omwonenden, het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard en gemeente Rotterdam kweekten hier een samenwerkingsvorm die mede inspireerde tot het actieplan ‘Rotterdam gaat voor groen’.
Het Essenburgpark: bijna 4 hectare aan groen, goed en gezond
Grote letters op een groen hek aan de Essenburgsingel in het Nieuwe Westen vertellen dat hier het Essenburgpark begint. Een nieuw stadsnatuurgebied van 4 hectare dat wordt beheerd door buurtbewoners. Rotterdam vergroent, zeker als straks de 20 extra hectare groen uit het plan van Wethouder Wijbenga gerealiseerd zijn. En dat is niet alleen goed voor bewoners om buiten te recreëren en te bewegen, maar ook voor een gezelliger, gezonder en duurzamer leefklimaat, voor de biodiversiteit en zelfs voor de waarde van het vastgoed in de omgeving. Groen is dus om allerlei redenen goed, maar vergeet die feitelijkheden vooral even bij het betreden van dit park en laat je erdoor verrassen!
Vorige week aten we soep van groenten uit de Educatieve Tuin
De verschillende delen van het park zijn heel divers. De hoofdweg is de oude spoordijk: over deze weg reed in 1847 de eerste trein Rotterdam binnen. Een wandeling over het hoge Spoortalud biedt een verrassend weidse blik over het park én de stad. De Waterpolder is het lage deel van het park. Je loopt er over een smal, dichtbegroeid en avontuurlijk paadje langs de nieuw uitgegraven waterberging met natuurlijke oevers. Dat is niet alleen fijn voor de libellen en waterplanten, maar helpt ook de buurt om droge voeten te houden! Bij extreme regenval kan het hoogheemraadschap het hele gebied laten vollopen. Daarnaast vind je in het park nog het Elzenbosje, en een grote zonnige weide met bloemen en bramenstruiken om van te snoepen. De Educatieve Tuin ligt net buiten het park. Hier krijgen kinderen al sinds 1932 tuinierles. Bijna een eeuw later is het nog steeds een dankbaar uitstapje, vertelt een leidster van een buitenschoolse opvang die verbonden is aan de Vrije School. Regelmatig krijgen haar scholieren er een lesje tuinieren. “Vorige week aten we zelfgemaakte soep van groenten uit de Educatieve Tuin,” vertelt ze. En dan zijn er nog de tuinen die in de afgelopen jaren, los van elkaar, door bewoners werden gerealiseerd: de Pluktuin en de Spoortuin. Samen met de inmiddels opgeheven Ieders Tuin namen zij het initiatief om het grote Essenburgpark open en groen te houden voor de buurt.
Samen strijden voor stadsnatuur in Rotterdam
Een dergelijk initiatief heeft Wijbenga geïnspireerd bij zijn missie van vergroening. “Aangezien maar 40% van de grond binnen de gemeentegrenzen eigendom is van de gemeente en 60% in private handen is, zoeken we voor onze plannen de samenwerking met bewoners, bedrijven, investeerders en woningcorporaties,” aldus Wijbenga. Hiervan is de totstandkoming van het Essenburgpark een mooi voorbeeld. Buurtbewoner Philip Kuypers was daar nauw bij betrokken en vertelt: “Bewonersinitiatieven De Pluktuin, Ieders Tuin en de Spoortuin sloegen de handen ineen en startten een lobby tegen de bouwplannen van de NS en vóór een stadsnatuurgebied met waterberging. Het duurde lang, maar uiteindelijk kregen we de politiek mee. Het was voor iedereen een opluchting toen de gemeente het gebied eind 2017 van de NS kocht.” Op eigen initiatief maakten de betrokken bewoners een plan voor het park, waarop de gemeente reageerde én het vervolgens samen met het hoogheemraadschap realiseerde. “De kracht van bewonersinitiatieven is dat ze het sociaal kapitaal van de buurt aanspreken en benutten,” vertelt Kuypers. “Kwamen we een boom op het terrein tegen die we graag wilden behouden, dan kon dat. Het was voor de gemeente en hoogheemraadschap een grote stap om zo flexibel te werken, maar het heeft goed uitgepakt.” Gaandeweg werd besloten waar precies de berging voor 5000 m3 water moest komen. Als resultaat oogt het park even natuurlijk als het proces erheen. Het nodigt uit om er te ‘verdwalen’, te mijmeren én te spotten. Kuypers: “Vorige week zag ik hier voor het eerst een ijsvogel. Fantastisch!”
Snoei en bloei
Hoe speels en natuurlijk ook, het Essenburgpark moet onderhouden worden. Ook dat doen de bewoners zelf. Maar niet alleen. Ze krijgen daarbij onder meer hulp van de Topacademie: kinderen uit het speciaal- en praktijkonderwijs die van echte hoveniers het onderhoudswerk leren. Ook de gemeente en het hoogheemraadschap blijven nauw betrokken, vertelt Jurgen Bals (hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard). “De gemeente zorgt voor het grote onderhoud van het park, wij helpen de bewoners door samen een beheerplan en kalender op te stellen. Wanneer moet je bijvoorbeeld maaien of snoeien voor een optimaal resultaat? Normaliter maken wij een vrij technisch beheerplan, maar in overleg met de bewoners kiezen we nu een versie die voor iedereen toegankelijk is.” Voor het hoogheemraadschap is het een stap in een nieuwe richting. “Het is voor ons nieuw om bewoners zo direct bij de ontwikkeling te betrekken. Het is spannend, maar zeker voor herhaling vatbaar. Zolang de bewoners kennis van zaken hebben,” voegt Bals nog toe, want dat is een voorwaarde. Jan van Kooten (Projectmanagementbureau gemeente Rotterdam) blikt terug op een intensief, maar bijzonder traject. “De kunst in het gezamenlijk ontwikkelen van het park was het vinden van een goed evenwicht tussen het respecteren van ieders uitgangspunten en het laten vieren van de teugels. In dit proces hebben we elkaars vertrouwen weten te winnen en zijn we tot een fantastisch resultaat gekomen.“
De Waterpolder: natuurlijk bufferen én spelen
Ook heel leuk: met je handen in de klei aan de waterkant van de Waterpolder. Bij deze groene waterbuffer wordt gebruik gemaakt van de lage bodem en de bestaande sloten en bruggen om regenwater op te slaan, zodat de straten niet onderlopen bij hevige regenval. Bij het afgraven ervan kwam zwarte veengrond naar boven dat hier al duizenden jaren ligt, net als oude kleilagen die misschien wel duiden op middeleeuwse overstromingen. Hoe dan ook: diezelfde klei zorgt nu voor uren speelplezier bij menig scholier. Twee meisjes van de Vrije School West (6 en 7 jaar) doen het ons voor. Hup, handen in het water en flink graaien in de leverkleurige klei. De opbrengst vorm je tot een bal. Het gaat daarbij niet om die bal, natuurlijk. Het kneden van de klei, dáár is het de dames om te doen! Ik geef ze geen ongelijk, het is heerlijk. Vooral met de najaarszon in je gezicht, het geluid van vogels op de achtergrond, het ruisen van de bomen en af en toe een voorbijrijdende trein. Dít is wat je wilt na een lange schooldag! Onderweg terug naar de fiets zien we bramen, distels en rapen we eikeltjes voor de herfsttafel. We gaan snel weer naar het Essenburgpark! Maar dan wel met een oude spijkerbroek en kaplaarzen aan.
