Een blik op de toekomst door de ogen van gemeente Rotterdam
Rotterdam moet een stad voor iedereen blijven. Hoe moet Rotterdam er in de toekomst uitzien? Hoe leven, wonen, werken en recreëren we in onze mooie stad.
Rotterdam als groene, klimaatadaptieve stad waarin het fijn én betaalbaar wonen is voor iedereen, dat is de toekomst waaraan de komende jaren wordt gewerkt. De energietransitie en verduurzaming spelen daarin vanzelfsprekend een belangrijke rol. Mattijs van Ruijven, Hoofd Stedenbouwkundige en Strateeg Wonen Sandra Sijbers van gemeente Rotterdam, lichten deze visie en het waarom erachter toe. Ze benadrukken dat bij alle te nemen stappen het ‘bewaken’ van de menselijke blik belangrijk is. Mattijs: “We willen openstaan voor de geluiden uit de stad, want Rotterdam moet een stad voor iedereen blijven.”
Links Mattijs van Ruijven, Hoofd Stedenbouwkundige en rechts Strateeg Wonen Sandra Sijbers
Natuurlijk staat, net als een paar jaar geleden, het bouwen van meer woningen nog steeds stevig op de agenda. Net als de betaalbaarheid ervan. Maar voor een fijne woon- en leefstad is meer nodig dan alleen woningen bouwen. Op basis van de stad die Rotterdam nu is, werd er afgelopen jaar een Omgevingsvisie gemaakt. Deze visie beschrijft hoe de stad en de haven er in de toekomst uit gaan zien. Het gaat over alle zaken die nodig zijn om in Rotterdam te kunnen leven, wonen, werken, studeren en recreëren. Er komt ook een nieuwe Woonvisie, bijgestuurd op basis van nieuwe trends, opgaven en ontwikkelingen. Dit is een plan waarin staat hoe Rotterdam zich wil blijven ontwikkelen als fijne stad om te wonen.
Concept woningen Merwehaven – M4H
Het Zomerhofkwartier in Noord
Nieuw bouwen én voortbouwen op Rotterdamse karakteristieken
Twee dingen die opvallen in de nieuwe plannen zijn het belang van betaalbare woningen en duurzaamheid als het op stedelijke ontwikkeling aankomt. Mattijs: “Het zijn onderwerpen die we in elk plan meenemen en ook nadrukkelijk benoemd staan in de nieuwe Omgevingsvisie.” Mattijs voegt daar nog ‘samen stadmaken’ en ‘goede groei’ aan toe. “Goede groei betekent dat je niet alleen oog hebt voor woningbouw, maar ook maatschappelijke- en culturele voorzieningen, werklocaties, meer groen en goed openbaar vervoer.
In een goede woonstad is het bijvoorbeeld eenvoudiger om te wandelen, te fietsen of in het OV te stappen. Een mix van functies is voor goede groei essentieel en het levert bovendien een fijne dynamiek op.” Die dynamiek beleef je bijvoorbeeld in woongebouwen met winkels en werkplekken op de begane grond. Of door in van oorsprong ‘werkgebieden’ ook woningen toe te voegen, zoals we in Merwe-Vierhavens (M4H) willen doen. Sandra: “Ook Zoho wordt zo’n woon-werkbuurt.”
Duurzaamheid en betaalbaarheid zijn dé kernwoorden uit de nieuwe visie
Goede groei betekent in Rotterdam ook: voortbouwen op de karakteristieken en de identiteit van de stad, door zorgvuldig om te gaan met de bestaande gebouwen. Mattijs: “We zoeken naar manieren om de bestaande stad te omarmen en daar op een vriendelijke manier gebouwen aan toe te voegen die van meerwaarde zijn in het geheel.”
Fenix I, een omgebouwde monumentale loods op Katendrecht met een mix van functies zoals wonen, cultuur en horeca, wordt als goed voorbeeld genoemd, net als het monumentale en volledig gerenoveerde postkantoor (Post) aan de Coolsingel. Deze aanpak geldt overigens niet alleen voor het centrum, maar juist ook voor de stadswijken. “Ook in de stadswijken kijken we wat de identiteit van een plek is en hoe we daarop voort kunnen bouwen. Het is belangrijk dat bijvoorbeeld de wederopbouwperiode zichtbaar blijft. Die rijke mix van bouwstijlen onderscheidt Rotterdam juist van andere steden. Denk hierbij aan Zoho, voormalige scholen die worden omgebouwd naar woningen, het Lloydkwartier of de Alexanderknoop.”
Rijnhavenpark met eromheen nieuwe woningen
Nieuw getijdenpark Eiland van Brienenoord
De rivieroevers, Rotterdams’ ruimtelijke rijkdom
Niet alleen de verschillende bouwstijlen in Rotterdam, maar ook de rivieren de Rotte en Nieuwe Maas maken Rotterdam onderscheidend, zegt Sandra. “We willen de rivieroevers toegankelijker maken. De komst van de Erasmusbrug in 1996 vestigde al meer aandacht op het water en nieuwe projecten in de stad zullen dat de komende jaren nog meer doen.” Als voorbeeld noemt ze het Eiland van Brienenoord als prachtige plek aan de rivier. Het eiland werd de laatste jaren opgeknapt en kreeg een getijdenpark. Ook de nieuwe oeververbinding komt ter sprake: inmiddels is bekend dat dit een brug wordt tussen De Esch en Feijenoord. Mattijs: “De komende jaren komen er nieuwe plekken aan de rivier vrij voor ontwikkelingen met woningbouw. Het Rijnhavenpark en M4H zijn daar een voorbeeld van. Woningbouwproject Little C in de wijk Cool, ook aan het water, is voor ons een succesvoorbeeld van hoe nieuwe projecten een bepaalde plek levendiger kunnen maken.”
De stad als sterker geheel
Al deze stappen maken van Rotterdam een steeds sterker geheel. In de Omgevingsvisie komt dat stevig naar voren, zegt Sandra. “‘Hoe maak je een stad die in zijn geheel aantrekkelijk is?’ dat is een vraag die wij onszelf stelden. Die vraag kunnen wij niet alleen beantwoorden en daarom is het samen stadmaken zo belangrijk. Wij zijn maar één van de spelers die hierover beslissen. Wij gaan over grondposities en bestemmingsplannen, maar bouwen zelf – behalve scholen, groen en voorzieningen – geen woningen.” Samen met andere partijen uit de stad wil de gemeente slimme plannen bedenken. Plannen die aantrekkelijk zijn voor de langere termijn. Sandra: “Door samen te stadmaken willen we de kennis uit de stad blijven benutten, van zowel grote partijen als kleine ondernemers en bewoners. We willen openstaan voor de geluiden uit de stad.”
Door samen te stadmaken willen we de kennis uit de stad benutten
Rond 2008 was het doel om Rotterdam nationaal en internationaal op de kaart te zetten, zegt Mattijs. “De uitdagingen waren toen anders. Rotterdam was een zeer betaalbare stad, maar werd vaak onaantrekkelijk gevonden. Veel mensen verlieten de stad en daarom wilden we juist meer mensen ‘van buiten’ aantrekken. We wilden laten zien dat Rotterdam wel degelijk een aantrekkelijke woonstad is, door de binnenstad nieuw leven in te blazen en plekken als Katendrecht tot een fijnere woonbuurt te maken. Dat wordt nu gezien. Sterker nog: van overal ter wereld komen mensen naar Rotterdam. Het is onze taak om dit succes en de groei in goede banen te lijden, daarom sturen we steviger op goede groei en betaalbaarheid.”
Een passende woning voor iedereen
Rotterdam had een paar jaar geleden in vergelijking tot de regio veel sociale huurwoningen, waardoor dat aantal mocht afnemen. Nu blijkt dat de sociale voorraad harder daalt dan destijds verwacht, waardoor er steeds sneller steeds minder betaalbare woningen zijn. Die omvang moet nu minimaal gelijk blijven, vertelt Sandra. “We werken toe naar een groter deel sociaal, 25% vanaf 2026 van alle nieuwbouw. Nu is dat nog 20%. En van die nieuwbouw moet 40 % zich in het middensegment bevinden. Daarbij kijken we per buurt wat nodig is en passen we de aanpak daarop aan.”
Stedelijk gezien worden er goede stappen genomen, maar ook sociaal gezien moet iedereen hier een passende en betaalbare woning kunnen vinden, zeggen Mattijs en Sandra. Dat doen ze door hierover striktere afspraken te maken. Sandra: “We sturen sterk op betaalbaarheid in het sociale en middensegment en leggen vast dat marktpartijen hun woningen langjarig – denk aan 15 jaar – betaalbaar blijven verhuren. Dat is nodig, maar ook spannend, want het maakt investeren minder aantrekkelijk. En investeerders hebben we juist ook nodig om te bouwen aan de stad.” De gemeente focust zich op de nieuwe opgaven en spreekt andere partijen daar ook op aan, zegt Mattijs. “Het maken van de stad is een samenspel waarin we met iedereen een open gesprek willen aangaan. Daarin staan we voor uitdagingen: hoe beschermen we de huurders en zorgen we voor betaalbaarheid, zonder direct investeerders af te schrikken? Dat is zo’n uitdaging.”
Hofbogen, onderdeel vergroening door Stadsprojecten
Nelson Mandelapark, onderdeel vergroening door Stadsprojecten
Vergroenen en verduurzamen
Een andere uitdaging is de verdere vergroening van de stad. Mattijs: “Voor een groene, levendige en aantrekkelijke wijk is meer nodig dan alleen het toevoegen van woningen. De focus op vergroening die is ingezet, zoals bij de Stadsprojecten, zetten we daarom voort. Vergroening biedt bovendien verkoeling en dat is nodig, want het kan behoorlijk heet worden in de stad. Meer groen zorgt daarnaast voor goede waterinfiltratie. Zo zorgen we er ook voor dat we het riool niet overbelasten.” Bij de toevoeging van meer volwaardig groen komen ook de nodige uitdagingen kijken, want het is niet alleen een kwestie van meer tegels eruit en meer groen erin, benadrukt Mattijs. “In de ondergrond bevinden zich steeds meer kabels en leidingen, waardoor er minder ruimte blijft voor boomwortels. Er is dus een goede samenwerking nodig tussen de mensen van vergroening en energietransitie.” Ook de daken spelen een rol in de groene missie van de stad, zegt Sandra. “Dat geldt voor zowel nieuwe als bestaande daken. Er zijn steeds meer programma’s die groene daken stimuleren.”
Rotterdam is uniek, maar de stad kan nog veel groener
In Rotterdam is er, mede dankzij de wederopbouw, veel ruimte voor ontwikkeling. Er is ruimte voor de toevoegingen van woningen en voor de beoogde goede groei naar een groene, goed bereikbare en levendige stad voor iedereen. Want de stad kan nog veel groener, vindt Mattijs. “Toch is Rotterdam uniek, niet voor niets krijgen we hier beleidsmakers uit binnen- en buitenland. Vooral het samen stadmaken wordt als bijzonder ervaren. Al vroeg in het proces gaan we met verschillende partijen om de tafel om samen de koers te bepalen. Door samen te werken bereik je meer. Die houding heeft voor de nodige successen gezorgd.”
Sandra: “Als ik door de stad fiets, zie ik ook hoeveel moois er al gerealiseerd is. En dan doel ik niet alleen op de indrukwekkende hoogbouw, maar juist ook op de veranderingen in de woonbuurten. Ik woon zelf in het Lloydkwartier, vlakbij de rivier en het park. De buurt verandert momenteel enorm.” Mattijs noemt het Brienenoordeiland als een van zijn favoriete plekken in de stad. “Hier, te midden van het groen, heb je mooi zicht op de skyline van de stad. Ook de groenzone tussen Overschie en Schiebroek is één van mijn favorieten: het is er super landelijk, maar de dynamische stad ligt om de hoek.” Diezelfde wisselwerking zoekt hij binnen stadsontwikkeling. “We zoomen continu in en uit en werken op projectniveau zonder het grote geheel uit het oog te verliezen. Want van elke ingreep of toevoeging met de stad als geheel beter worden.”
